GWS Historie

Historie van de (GWS)-schouwen

De schouw is waarschijnlijk één van de oudste bootvormen. Ze was vanouds door haar eenvoud en geringe diepgang een ideale werkboot voor het Friese merengebied. Eeuwenlang was de schouw in de regio een belangrijk vervoermiddel. Veel bewoners van het waterrijke “Lage Midden” hadden vroeger een schouw om over de meren en het regelmatig ondergelopen land naar de dorpen te reizen. De smid, timmerman en schilder gebruikten de schouw om op de verafgelegen boerderijen en arbeidershuizen hun werkzaamheden te verrichten. De bakker, de slager en winkeliers ventten hun waar uit met de schouw.

Het Friese woord voor uitventen is “suteljen”, vandaar dat de kleinere schouwen ook wel “sutelskou” worden genoemd.Al naar gelang het gebruiksdoel werd de schouw dan ook gebouwd in vele maten en uitvoeringen, om te bomen en te roeien. Met een simpele ongestaagde mast, met zwaarden, een aangehangen roer, een fok en een sprietzeil was het een handig en relatief snel vervoermiddel voor boeren en vissers, de “melkvaarder”, voor kooplui die hun waren aan de man brachten. Later ook werd de schouw gebruikt door postbode, dokter en elk ander die wat te zoeken had of thuis was in het wijde waterland.

De tijden veranderden en de schouw evolueerde mee: hout werd vervangen door ijzer, handkracht door motoren. Het kleine vervoer ging steeds minder over het water: de aanleg van nieuwe ontginningswegen bevorderden het vervoer over de weg. Toch bleef de schouw als scheepstype bestaan. Vooral als zeilboot en visboot. De schouw was een goedkope mogelijkheid om te recreëren op het water. Toch zijn er nog steeds behoorlijk wat schouwen in gebruik als werkboot. Bij de overstromingsramp in Zeeland in 1953 verleenden de uit Grou per vrachtauto aangevoerde GWS-schouwen uitstekende diensten!

Door de ligging en het karakter van het dorp was Grou het “dorp van de schouwen". Omsloten door bijzonder veel water was Grou vroeger zelf een “archipeldorp”, een dorp bestaande uit vele kleine eilandjes. In zo’n dorp moest iedereen wel een scheepje hebben en dat waren dus voor het overgrote deel schouwen. Na 1900 werd bij de bouw van de schouw het hout vervangen door ijzer. Net als de skûtsjes die in Friesland werden gebouwd werden ook de schouwen vooreerst geklonken. Van deze geklonken schouwen zijn er maar enkele bewaard gebleven. Later werd er bij de bouw van de schouwen overgegaan van klinken naar lassen en verdwenen ook de spanten uit de schouwen.

In de loop der jaren zijn er, meestal door amateurs met behulp van een metaalbewerker, reeds honderden schouwen gebouwd. Omstreeks 1938 is er op initiatief van de Vereniging Grouwster Watersport (GWS) een verenigingsklasse van ijzeren zeilschouwen ontstaan. Deze vereniging had o.a. als doel: het af en toe organiseren van geanimeerde onderlinge zeilwedstrijden in schouwen voor de “gewone” dagelijkse gebruikers van de schouw. Onderlinge, sportieve rivaliteit speelde hierbij vanzelfsprekend een grote rol. De voornaamste klassevoorschriften, zoals die langzamerhand ontstonden waren, dat de romp gemaakt moest zijn van drie millimeter dik plaatijzer met een lengte van vijf meter over de spiegels.

De aanvankelijk zeer beknopte klassevoorschriften zijn in de loop der jaren steeds verder ontwikkeld. Het sprietzeil en de fok hebben een gemeten opppervlak van elf vierkante meters. Verder zijn de boeisels (bovenste gangen), zwaarden en het roer van hout. In het zeil staat alleen een nummer en geen zeilteken zoals bij veel andere wedstrijdklassen. De vorm van het spriettuig is voldoende karakteristiek om de klasse te onderscheiden van andere. Op het moment zijn er rond de zeventig GWS-schouwen als westrijdboot gemeten en bij de vereniging geregistreerd.

De GWS-schouw is zeer wendbaar en niet moeilijk te zeilen. Het is een zeer betrouwbare en handzame boot en velen leerden in de schouw de zeilkunst. Voor de wedstrijdzeiler vormen de eindeloze trimmogelijkheden een bijzondere uitdaging. De GWS-schouw zeilt als een echte platbodem, maar is naar zijn aard uitstekend hanteerbaar. Omdat er in de wedstrijden op sportieve wijze, doch “scherp” werd gezeild, werden de eenheidsvoorschriften door de GWS voortdurend aangepast en verfijnd. In 1979 kwam er een bouwtekening. Om mee te kunnen doen aan wedstrijden moet de schouw voldoen aan de gegevens van deze tekening en de klassevoorschriften. Hij wordt door de meters van de vereniging gekeurd en bij goedkeuring ontvangt de eigenaar een registratiebewijs dat jaarlijks moet worden vernieuwd.

Omdat het een verenigingsklasse betreft en de vereniging dus ook als klasse-organisatie fungeert, moeten de wedstrijdzeilers lid zijn van de Vereniging Grouwster Watersport. De klasse bloeit, gestimuleerd door een klassekommissie die de promotie van de GWS-schouw verzorgt. Elke zomer worden er op de Friese meren wedstrijden gezeild waarin ook de GWS-schouwen op het programma staan. De kampioenschappen in september in Grou waar gemiddeld twintig a dertig schouwen aan meedoen vormen altijd een prachtige afsluiting van het zeilseizoen. Een zeilende GWS-schouw is een zeer karakteristiek en beeldbepalend element in het Friese merengebied, in het bijzonder rondom het oude waterdorp Grou.

In 1988 was het vijftig jaar geleden dat de Vereniging Grouwster Watersport GWS voor het eerst schouwen onder klassevoorschriften en met zeilnummers liet zeilen. Ter ere van dit gouden jubileum werd een gedenkboek vervaardigd: “Fan sutelskou nei sylskou”. Het is helaas niet meer in voorraad. De GWS heeft een nieuwe klassetekening van de GWS-schouw gepresenteerd. Ditmaal is de originele tekening geheel gedigitaliseerd. Hierbij worden alle onderdelen van de GWS-schouw in beeld gebracht, inclusief de zwaarden, roer, boeisels, rondhouten, etc. Hierdoor is het o.a. mogelijk het gemak van de bouw te bevorderen: de stalen onderdelen sluiten beter op elkaar aan en ze kunnen desnoods geleverd worden als “snijset”, d.w.z. electronisch gestuurd gesneden stalen onderdelen in de vorm van een bouwpakket. De bouw kan hierdoor nog gemakkelijker door een lasser-metaalbewerker worden gerealiseerd.